‘Her Yıl 200-250 Bin Konut’: Kentsel Dönüşüm Vaat Analizi

İPA’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu TOKİ’nin konut politikaları, proje önerileri ve söylemlerini inceliyor. Araştırma kapsamında dönüşüme ve konut üretimine yönelik TOKİ tarafından kamuyla paylaşılan destekler, duyurulan kampanyalar araştırıldı ve Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlarının son 10 yıldaki söylem analizleri yapıldı.

GÖRÜNTÜLE

Türkiye genelinde depreme hazırlık başta olmak üzere kentsel dönüşüm odaklı tartışmalar sürüyor.

Sosyal konut üretmek amacıyla kurulan TOKİ ve Emlak Konut GYO’nun önceki dönem vaatleri ve genel performansı da bugün yaşadığımız sorunlara ışık tutmak için incelenmeyi hak ediyor.

İPA’nın “Kent Gündemi Serisi”nin kapsamında hazırlanan “’Her Yıl 200-250 Bin Konut’: Kentsel Dönüşüm Vaat Analizi” raporu TOKİ projelerinin ayrıntılı bir fotoğrafını çekiyor. Rapor duyurulan kampanyaların vaatlerini, uygulamalarını inceliyor.

Rapordan öne çıkan verilere göre:

• TOKİ’nin resmi verilerine göre 2002 yılından beri İstanbul’da toplam konut projesi sayısı 98 bin 846’dır. Bu projelerin 60 bin 632’si tamamlanmış, 38 bin 214’ü devam etmektedir. 14 bin 980 proje, kentsel dönüşüm amacı dışında üretilen üst segment konut olarak öne çıkmaktadır. Üst ve orta sınıf için hazırlanan konutlar tamamlanan projelerin %80’ini oluşturmaktadır.
• Geniş imkanlara sahip TOKİ İstanbul’da 2018-2023 yılları arasında ortalama 3 bin konut tamamlayabilmiştir.
• Son 20 yılda ülke genelinde Emlak Konut GYO tarafından 90 bini aşkın konut inşa edilmiştir, bu konutların %69’u lüks konuttur.
• Kentsel dönüşüm ve gelişim projelerinde yer alan konutlar TOKİ tarafından üretilen konutların yalnızca %15,2’sini oluşturmaktadır.
• TOKİ, Sosyal Konut Hamlesi aracılığıyla 2 sene içerisinde İstanbul’da son 20 yılda üretilen konut sayısı kadar konut üreteceğini taahhüt etmektedir.
• 2019-2023 yılları arasında inşaatı başlamış ve devam eden proje sayısı 25 bin 490’dır. Ancak bunların yalnızca %10’u tamamlanmış, 2 bin 539 konut hak sahiplerine teslim edilmiştir. TOKİ ürettiği konutun 9 katı “TOKİ mağduru” üretmiştir.
• TOKİ, bağlı iştirakleri eliyle kurduğu ortaklıklar ile birlikte kamu gücünün avantajından yararlanarak yüksek rantlı bölgelerde orta ve üst sınıfa konut üreten bir özel sektör aktörü gibi çalışmıştır. 2000-2019 yılları arasında kamu arazilerinin imara açılması sonucu 130 yüksek rantlı proje ile yalnızca imtiyazlı şirketlerin faydalanabildiği 85 milyar dolarlık rant yaratılmıştır. Bu rant İstanbul’u dört kere depreme hazırlayacak büyüklüktedir.

Söylem Analizlerinde Sayısal Vaatler

Rapor kapsamında Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlarının son 10 yıldaki söylem analizleri yapıldı. Öncelikle söz konusu söylemlerde belirtilen sayısal vaatler karşılaştırıldı. Buna göre:

Türkiye’de Dönüştürüleceği Beyan Edilen Konut Sayısı

İstanbul’da Dönüşmesi Gereken Konut / Bina Sayısı:

Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlarının Söylemlerinden Karşılaştırma

Rapor kapsamında tekil konular hakkında zaman içerisinde dönemin Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlarının farklılaşan açıklamalar da incelendi. Bu açıklamalar arasında öne çıkanlar:

Kentsel dönüşüm:

• Ekim 2016: Tehlike yaklaşıyor ama biz bu konuda ne yazık ki çok hızlı adım atamıyoruz
• Ağustos 2017: Şimdi biz yeni baştan başlayıp, Türkiye’yi depreme hazırlıklı hale getirmek istiyoruz. Demek ki zamanında doğru işler yapılmadı
• Ekim 2017: Böyle bir deprem olursa biz buna hazırlıklı mıyız İstanbul’da? Emin olun hazırlıklı değiliz. Mevzi olarak Anadolu’nun bir yerinde olursa onun altından kalkmak kolay.

Askeri Alanlar

• Ekim 2016: Burada esas olan Sayın Cumhurbaşkanımızın da ifade ettiği gibi buraların yeşil alan olması. Oradaki vatandaşların kullanımına açık olması, oradaki insanlar ne istiyorsa o şekilde düzenlenmesi
• Kasım 2016: Bütün askeri alanlar, şehir içinde kalıp yemyeşil bir araziye sahip değil, ağaçlık dokuda değil. Bir kısmı yeşil alan, ağaçlı, şehir içinde kesin park olmalı ama birçok şehirde biliyorum ki İstanbul’u çok bilerek söylemiyorum.
• Ekim 2017: Kamu arazileri içerisinde askeri alanlar var. Askeriye boşaltmış, kullanmıyor. Buralarda yapacağımız hazır 450-500 bin konut olacak. Bu rezerv alanlardaki konutları da mali imkanlar el verirse tamamını kendimiz yapacağız. İlk etapta en riskli yapıları buraya taşıyacağız.

Deprem Konutları

• Şubat 2023: 6 ay sonra etap etap projelerimizi bitirip teslim edeceğiz.
• Mart 2023: 1 yıl içerisinde 319 bin konut yapacağız ve toplamda 650 bin konutun yapımını sürdüreceğiz.
• Haziran 2023: Sonuna kadar sözümüzü yerine getireceğiz, ilk etapta 319 bin konut planlandı Eylül 2023 2-3 ay sonra inşallah evleri teslim etmeye başlayacağız.
• Aralık 2023: TOKİ ve Emlak Konut eliyle inşaatına başlanan konutları 1 yıl, çelik köy evlerini de 6-8 ayda teslim edeceğiz.
• Ocak 2024 307 bin konutun yapım işi başlamış oldu. En geç 2024 yılı ortalarına kadar veririz.