İPA İstanbul Dergisi
2022 / 004
İPA İstanbul dergisinin dördüncü sayısı yayımlandı. Disiplinler-arası bir yaklaşımla kentin sosyal, ekonomik, ekolojik, siyasi ve kültürel alanlarını elen alan derginin yeni sayısının kapak konusunda mevcut adaletsizlik ve eşitsizliklerle yıkıcı etkileri katlanan afetler yer alıyor. Ayrıca mekânsal olduğu kadar sosyal ve ekonomik ilişkiler bakımında da dönüşüm içerisinde olan ama aynı zamanda süreklilikleri de barındıran Pera odağında Beyoğlu’na dair özel değerlendirmeler İPA İstanbul’un dördüncü sayısında.
Bu sayıda ayrıca geri dönüşüm işçilerinin göç, ekonomi, sosyal politikalar gibi konulara bağlı olarak yaşadıkları ve durumları, gençlerin katılımcı uygulama pratiklerine dair yaklaşımları ve önerileri, İstanbul’un oyun alanlarının hâli ve İstanbul’un farklı canlı türlerinin iklim değişikliği karşısında yaşadığı tehditler konu edilmekte.
İÇİNDEKİLER
KAPAK
AFETLERE BAKIŞA ELEŞTİREL HATIRLATMALAR
CANSU CİVELEK
Eleştirel afet çalışmaları, ana akım basında, akademide ve siyasette süren afetlerle ilgili tartışmalarda kullanılan hâkim dilin nasıl, kim tarafından ve hangi niyetlerle oluşturulduğunu inceliyor. Afetlere yönelik ne yapılması gerektiğini konuşurken adil bir dönüşüm için hangi söylemin nereye denk düştüğünü bilmek de bir o kadar önemli.
TOPLUM – DOĞA ETKİLEŞİMİ OLARAK AFETLEŞME SÜRECİ
AYKUT ÇOBAN
Doğa olaylarının afetlere dönüşmemesinin yolu; odağına doğanın tüm unsurlarını, işleyişini ve yasalarını alan çevre-merkezli bakışın sahiplenilmesi, insan yerleşimlerinin doğa ile uyumunun sağlanması, sınıf eşitsizliklerinin ortadan kaldırılması ve kurumsal kapasitelerinin artırılması ile mümkün.
YOKSULLUK BİLE EŞİTSİZ!
MURAD TİRYAKİOĞLU
Türkiye’de de sayısı giderek artan kent yoksulları kentlerin betonlaşmasının yolunu açan rant odaklı inşaat ekonomisi ile düzensiz kitlesel göç, erken sanayisizleşme, orta gelir tuzağı ve iklim krizi gibi birçok etken nedeniyle gittikçe kırılganlaşmakta. Bu da kent yoksullarını bir adalet meselesi olan afetler karşısında korumasız bırakıyor.
“YENİ DÜNYA DÜZENİ”NDE AFET RİSKİ AZALTMASINDAN DİRENÇLİLİĞE
NİLGÜN OKAY
Toplumsal cinsiyete dayalı eşitsizlikler, insan haklarının uygulamaya geçişindeki yetersizlikler, bireylerin fırsat eşitsizliğine ve ayrımcılığa maruz kalması kırılganlığa yol açarken, afetlerin etkilerinin daha da artmasına neden oluyor. Kadınların toplumdaki cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklanan sosyoekonomik kırılganlıklarının azaltılması ve dolayısıyla kapasitelerini kullanabilmeleri afetlere karşı dirençlerini de artıracaktır.
YANGINLAR ŞEHRİ İSTANBUL
SİBEL GÜRSES SÖĞÜT
Osmanlı İstanbul’unda iktidarın yangınlara bakış açısı ve müdahale biçimleri, 19. yüzyıl ortalarına varmadan değişim geçirmeye başladı. Dolayısıyla, yangın olgusunu imar yaklaşımları ve/veya yıkımlarla birlikte Tanzimat’tan 1908’e, 1908-1920 ve Erken Cumhuriyet Dönemi olmak üzere üç bölümde değerlendirmek yerinde olacaktır.
AFETLER VE SOSYAL MEDYA
ERKAN SAKA
Acil durum iletişimi, yardım taleplerini toplamak, durumu analiz etmek ve hasar tahmini yürütmek… Afet durumlarında farklı sosyal medya türleri, risk ve kriz yönetiminde tamamlayıcı olup farklı destek ve yardım faaliyetlerinde kullanılıyor. Ancak bu yararlı kullanım alanları ile birlikte sosyal medyaya dair çeşitli gerilim alanları da oluşuyor.
DAYANIKLILIK KAVRAMINI TOPLUMSAL KOŞULLARLA ANLAMLANDIRMAK
HÜLYA DAĞDEVİREN – MATTHEW DONOGHUE – MARKUS PROMBERGER
Dayanıklılık, kullanım alanı her geçen gün genişleyen, farklı krizler karşısında insanları birer aktör ve fail olarak ele almamızı sağlayan bir kavram. Ancak içeriği ve kullanımı bakımından bir dizi belirsizlik bulunuyor. Tüm kısıt ve imkânlarıyla toplumsal yapılar ve patika bağımlılığı gibi belirleyici faktörler hesaba katılmadığı sürece dayanıklılık bireylerin kendi yaptıkları ve yapamadıkları üzerinden değerlendiriliyor. Ancak toplumdaki eşitsizliklerin üzerine yaşanan ekonomik ve/veya afetlere bağlı krizlerde dayanıklılık beklentisinin eşitsiz sonuçlar üretebileceğini görmek gerekiyor.
TÜRKİYE KENTLERİ VE İSTANBUL İÇİN DAYANIKLILIK
TURGUT ERDEM ERGİN
Geçtiğimiz on yılda toplumsal meselelerin çözümüne yönelik tartışmalarımızda dayanıklılık kelimesini ve benzerlerini giderek daha fazla dillendirir olduk. Kelimeden aynı şeyi anladığımız, dayanıklılığın gereklerini benimsediğimiz ve uyguladığımız ise tartışmalı. Kavramın hikâyesini, dünya ve Türkiye’de geldiği ve gidebileceği yolu Business Resilience 360 kurucusu Turgut Erdem Ergin ile konuştuk.
SAHADAN
ÖNCESİNDE VE SONRASINDA AFETLERE KARŞI KOORDİNELİ BİR İŞ BİRLİĞİ
AFET PLATFORMU
Afetler, dayanışmaya en acil ve fazla ihtiyacın doğduğu anlar. Öte yandan dayanışma ve yardımlaşma afet ânı kadar öncesi ve sonrasını da ilgilendiren, aynı zamanda koordinasyon gerektiren pratikler. Konuyla ilgili çalışma ve faaliyetler yürüten sivil toplum kuruluşlarının iş birliği ve koordinasyon amaçlarıyla kurulan Afet Platformu’ndan Serkan Denli ile afet öncesi ve sonrası için yapılanları ve yapılması gerekenleri konuştuk.
YERELLERDE AFET GÖNÜLLÜLÜĞÜNÜN YAYGINLAŞTIRILMASINDA 20 YILA YAKLAŞAN BİRİKİM
MAHALLE AFET GÖNÜLLÜLERI DERNEĞİ
Yerleşim sakinlerinin afetlere karşı ön hazırlığı ve örgütlülüğü olmadığı sürece merkezi veya yerel yönetimlerin hazırlık ve gücünün yetersiz kalacağını her afette tekrar görüyoruz. Mahalle Afet Gönüllüleri Derneği (MAG-Der) de farklı organizasyon yapılarından biriktirdiği deneyimle bu konudaki kararlı faaliyetlerini sürdürüyor. Dernek Başkanı Doç. Dr. Oğuz Gündoğdu ve İkinci Başkanı Özden Işık ile hem bu kurumsal birikimi hem de ilerisi için engel ve koşulları konuştuk.
YERELDEN BİR AFET ÖRGÜTLENMESİ DENEYİMİ
BEYOĞLU YURTTAŞ MECLİSİ
Afetlere karşı hem öncesine hem sonrasına yönelik hazırlıklar, mahalle düzeyinde planları, düzenlemeleri elzem kılıyor. Beyoğlu’nda tabandan başlayan çalışmalar, böylesi bir süreç için karşılaşılabilecek zorluklara, atlanması gereken eşiklere dair çok ciddi deneyimler ortaya koyuyor. Beyoğlu Yurttaş Meclisi’nden Deniz Özgür ile ilçedeki çalışmaları ve neden böylesi bir hazırlığa ihtiyaç olduğunu konuştuk.
GÖSTERGE
Afetlere Karşı Biriken Yurttaş Talebi: İstanbul Yenileniyor Platformu’nda Biriken Üç Aylık Başvuru Verisinin Gösterdikleri
EKOSİSTEM
DOĞANIN TAKVİMİ KENDİ AFETİNİ NASIL YAŞIYOR?
ESRA ERGİN ERDOĞMUŞ
Farklı iklim koşullarının kesişimindeki İstanbul’un zengin ekosistemini oluşturan bitki ve hayvan türleri iklimin içerisindeki olağan değişimlere kendilerini ayarlamakta. Ancak yaşamakta olduğumuz insan eliyle yaratılmış olağandışı iklim değişikliğinin hızı ve yıkıcı sonuçları uyum gösterebilmelerini giderek güçleştiriyor!
BÜYÜKŞEHİR HAFIZASI
“Planlamada Önemli Olan Kamu Yararından Yana Durmak” Şehir plancısı Filiz Deveci, dönem dönem farklı birimlere geçmek durumunda kalsa da başladığı ilk günden bugüne İBB Şehir Planlama Müdürlüğü’nde 30. yılını geride bıraktı. “20 sene sonrasının adil ve yaşanabilir kentini aslında çizgilerle ifade ediyor” olduğunu akılda tutarak, biriminde müdür yardımcısı hüviyetiyle bölge planlama ve katılımcı planlama çalışmalarını sürdürüyor.
METROPOL MESELELERİ
EKONOMİ, GÖÇ, SİYASET, PLANLAMA VE SOSYAL POLİTİKALAR PERSPEKTİFİNDEN: İSTANBUL’UN ATIK İŞÇİLERİ
ALİ MENDİLLİOĞLU
İstanbul’un katı atıkları üzerinden sadece bir kentin değil bütün bir ülkenin sosyolojik, iktisadi ve siyasi dönüşümünü okumak mümkün mü? Ali Mendillioğlu bu soruya “Evet” yanıtını veriyor. Mendillioğlu son aylarda yaşanan depo baskınlarından hareketle atık işçilerinin ve geri dönüşüm politikalarının geçmişini ve bugününü, yapılması gerekenlere dair önerilere dikkat çekerek anlatıyor.
KATILIMCI UYGULAMA PRATİKLERI GELİŞTİRMEK ÜZERİNE BİR DENEYİM: GENÇLERLE GELECEĞİ TASARLAMAK
İPA ENSTİTÜ
“Geleceğin Kentleri” kavramı ortaya çıkışından itibaren kentlerin şekillenmesinde önemli rol oynayan fiziksel, toplumsal, kültürel, ekonomik, politik ve idari faktörler üzerinden incelenerek kent kavramının da yeni anlamlar taşımaya başlamasına neden oluyor. Gelecek tahayyüllerinin toplum, mekân ve teknoloji ekseninde yeniden tasarlandığı bu dönemde kentleri ve mekânları yeniden düşünürken, İstanbul’u odağa alan bir atölye serisi düzenlendi.
AFET DÖNEMİNDE EĞİTİM SALGININ “GERİDE” BIRAKTIKLARIYLA NE YAPMALI?
AYSEL ÖZTÜRK – SUZAN EZGİ KÖSALI – ZELAL YALÇIN
Salgın süresince birçok ülkede yüz yüze eğitimin kesintiye uğraması nedeniyle dünya çapında milyonlarca çocuk eğitimden kopma riski yaşarken eğitimin kapsayıcılığı ve erişilebilirliğine ilişkin tartışmalar da yeni bir boyut kazandı. Bu nedenle yaşanan süreci öğrenci, veli ve öğretmenlerin ihtiyaçlarına bütüncül cevaplar üretmeye yönelik tartışmalarla yürütmek ve birlikte iyi olma hâllerine dönük çözümler üretmek büyük önem taşıyor.
İSTANBUL’DA OYUN VE OYUN ALANLARI ÜZERİNE
SUZANNA LAW
“Oynanabilir bir kent” vizyonu ile İstanbul’da uygulamaya konan “HOP Seyyar Oyun Parkları” projesi gösteriyor ki belediye ve oyun savunucuları, oyun ve oyun alanlarına dair köklü bir değişim başlattı. Şimdi ise üçüncü bir aktöre ihtiyaç var. Kalıcı bir değişimin sağlanması için üçüncü aktör olarak kamuyu bu dönüşüme nasıl dâhil edebiliriz? Oyun savunucusu Suzanna Law bu soruyu, toplumun oyuna olan bakışının değiştirilmesi gerektiği vurgusuyla yanıtlıyor.
NE EĞİTİMDE NE İSTİHDAMDA NE DE HAYATIN İÇİNDE TÜRKİYE’DE NEET GENÇLİK
ELİF YILDIZ KIZILCA
“Eğitimde ve istihdam olmayan gençler” ya da İngilizce tanımın kısaltmasıyla NEET gençler Türkiye için en acil politika geliştirilmesi gereken konulardan biri olarak öne çıkıyor. AB ve OECD ile karşılaştırıldığında alarm veren göstergeler, yerel araştırmalar ve anketler karar alıcıları bu konuda kapsamlı bir toplumsal dönüşümü sağlayacak girişimlere mecbur kılıyor.
DOSYA: BEYOĞLU "KOPUŞ VE SÜREKLİLİĞİN PERA’SI"
BEYOĞLU’NDA KOPUŞLAR VE SÜREKLİLİKLER
ASUMAN TÜRKÜN
Metropolün en önemli semtlerindeki her önemli gelişme yerel ve ulusal kamuoyunda gündeme yerleşir. Konu Beyoğlu’nda geçiyorsa tartışma kaçınılmaz. Beyoğlu’nun mevcut durumuyla ilgili tartışmaların geçmiştekilerle benzerliği ya da farkını ortaya koymak için kent belleğine bütünlüklü ve eleştirel bir bakış ise elzem.
BEYOĞLU’NDA DÖNÜŞÜM VE TEKTİPLEŞME
ASUMAN TÜRKÜN, ASLI SARIOĞLU, ÇAĞRI ÇARIKÇI, REYCAN ÇETİN, ÇİĞDEM İBİŞOĞLU, ELİF KIRPIK, GÖKÇE UZGÖREN
İstanbul’un tartışmasız merkeziliğe sahip bu semtinin arkasında bıraktığı merhaleler ve miras bıraktığı özellikler yüzyıllara dayanıyor. Beyoğlunun yaşadığı dönüşümü ve karşı karşıya olduğu tektipleşmeye eğlenceden kültüre, üretimden alışverişe farklı alanlardan bakıyoruz.
BEYOĞLU’NUN SÖZÜ
ASLI SARIOĞLU
“Tarihi Kent Merkezlerinin Yeniden Yapılanmasında Belirleyici Faktörler ve Olası Senaryolar: Beyoğlu Örneği” araştırması çerçevesinde 2018-2021 yılları arasında Beyoğlu’nun çeşitli dönemlerine tanıklık eden 29 kişiyle sözlü tarih görüşmesi, 74 kişiyle de derinlemesine görüşmeler yapıldı. Bu tanıklıklar Beyoğlu’nun niteliğinin ve dönemsel değişimlerinin anlaşılmasına zemin sağlıyor. Aşağıdaki seçki Beyoğlu’nun renkli simalarından dördünün söylediklerinden oluşuyor.
KÜLTÜR YOLU FİLTRESİNİN GERİSİ: TEKİNSİZ BEYOĞLU
NAZLI BÜLAY DOĞAN
Beyoğlu bir “Kültür Yolu”na sığar mı? Nerelerinden taşar, hangi sokakları karanlıkta kalır? Nazlı Bülay Doğan ve Karakutu Derneği’nden Hazal Şahin, cebinde bu sorularla “Beyoğlu Kültür Yolu” ve yolun geride bıraktıklarının izinde Beyoğlu’nu yürüdü.
BEYOĞLU’NU ORTAK AKILLA PLANLAMAK
İBB ŞEHİR PLANLAMA MÜDÜRLÜĞÜ, BEYOĞLU KATILIMCI PLANLAMA ÇALIŞMA EKİBİ
İstanbul Büyükşehir Belediyesi, katılımcı planlama pratiğinin klasik planlamanın ayrılmaz bir bileşeni olduğu bir geleneği başlatmayı hedefliyor. Planlamanın kapalı kapılar ardında yürütülen teknik bir süreç olmaktan çıkarıldığı bu anlayışla örnek çalışmalara imza atılacak. İstanbul’daki ilk örneği “Adalar Strateji Belgesi” ile sunulan katılımcı planlama süreci ikinci olarak Beyoğlu için uygulanıyor.
KOLEKSİYON
BÜYÜKADA RUM YETİMHANESİ’NİN HİKAYESİ YENİDEN HAYAT BULSUN DİYE
AKADEMİ İSTİSNA MEKAN: HUKUKUN EŞİĞİNDE KENT
HAKAN NİŞANCI – ÖZGÜR BARIŞ AKBAYIR
Hukuk düzeniyle istisnaları arasındaki sınır oldukça muğlak ve değişken. Türkiye’de kentlerde egemenler siyasi alandaki güçlerine dayanarak olağanüstü hâllere ve bu durumların kalıcılaşmasına karar vermekte, hukukun dışında kalanları bir bir içeri alarak yeni istisnalar ortaya çıkarmakta. Bu da istisna mekânlardan oluşan kentleri karşımıza çıkarıyor. İstisna Mekân isimli çalışma hukuki düzenlemeler yoluyla istisna yaratma süreçlerini, istisnalar üzerinden şekillenen kentleşme pratiklerini inceliyor.
SAYAÇ
SAYAÇ
Kentin çeşitli alanlarda değişimini takip etmek için üç aylık periyotlarda yayınlanan İPA İstanbul sayacı dönmeye devam ediyor.
