İstanbul’da yaşayan emeklilerin yaşam koşullarını ve emekli hanelerini resmi kaynaklar, yüz yüze yapılan araştırmalar ve elde edilen veriler ile yapılan hesaplamalar üzerinden inceledik.
İstanbul’da altı haneden biri sadece emekli aylığı ile geçiniyor.
İstanbul’da aktif çalışan bir birey olmayan ve sadece emekli aylığı ile geçinen 811.040 hanenin olduğu ölçüldü. Sadece emekli aylığı ile geçinen hane oranı ise tüm haneler içerisinde %16,8 olarak hesaplandı. Her 10 haneden 1’inin ise en düşük emekli aylığı ile geçinen emekli haneler olduğu görüldü.
| İstanbul’da Toplam Hane Sayısı | 4.827.915 |
| Sadece Emekli Aylığı ile Geçinen Hane Sayısı | 811.040 |
| Tüm Haneler İçinde Yalnız Emekli Aylığı ile Geçinen Hane Oranı | %16,8 |
| En Düşük Emekli Aylığı ile Geçinen Hane Sayısı | 465.169 |
| Tüm Haneler İçinde Asgari Emekli Aylığı (4a) ile Geçinen Hane Oranı | %9,6 |
Kaynak: TÜİK, İBB Veriye Dayalı Yönetim Modeli Arş. (2022)
İstanbul ve Türkiye’de ölüm aylığı alanların oranı %5 oldu.
İstanbul’da emeklilerin de dahil olduğu yaşlılık aylığı alanların 2 milyon 420 bin kişi olduğu belirtilirken toplamda her beş kişiden birinin aktif olarak çalışmadığı, pasif gelire sahip sigortalı oldukları görüldü.
| İstanbul | Türkiye | |||
| Sayı | Oran | Sayı | Oran | |
| Yaşlılık Aylığı Alanlar (Emekliler Dahildir) | 2.421.803 | 15.5% | 11.508.619 | 13.5% |
| Malullük Aylığı Alanlar | 21.093 | 0.1% | 124.737 | 0.1% |
| Vazife Malulü Aylığı Alanlar | 1.675 | 0.0% | 15.472 | 0.0% |
| Ölüm Aylığı Alanlar | 725.752 | 4.6% | 4.193.046 | 4.9% |
| Sürekli İşgöremezlik Geliri Alanlar | 14.003 | 0.1% | 87.331 | 0.1% |
| Sürekli İşgöremezlik Ölüm Geliri Alanlar | 12.016 | 0.1% | 101.051 | 0.1% |
| Toplam | 3.196.342 | 20.4% | 16.030.256 | 18.8% |
Kaynak: SGK
İstanbul’da Çalışan Emekliler
İstanbul’da yaşlılık veya emeklilik aylığına hak kazanmış vatandaşların %28,4’ünün resmi olarak çalışmaya devam ettiği görüldü.
| İstanbul’da Resmi Olarak Çalışmaya Devam Eden Emekli Oranı | %28,4 |
Kaynak: TÜİK, İBB Veriye Dayalı Yönetim Modeli Arş. (2022)
Türkiye ve İstanbul’da EYT’den faydalanan her iki kişiden biri resmi olarak çalışmaya devam etmeye karar verdi.
İstanbul Planlama Ajansı’nın SGK verileri üzerinden hesaplamalarına göre İstanbul’da 2023 yılında 507 bin 574 kişi EYT Kanunundan faydalandı. Bunların %52,2’si ise resmi olarak çalışmaya devam etti. Türkiye’de EYT Kanunundan faydalanan emeklilerin resmi olarak çalışmaya devam etme oranının ise %47,9’da kaldığı görüldü.
| İstanbul | Türkiye | |
| Resmi Olarak Çalışan EYT’li Sayısı (2023) | 265.199 | 819.893 |
| Toplam EYT’li Sayısı (2023) | 507.574 | 1.711.122 |
| EYT Yasasından Faydalananların Çalışmaya Devam Etme Oranı | 52,2% | 47,9% |
Kaynak: SGK, TÜİK, İstanbul Planlama Ajansı
En düşük emekli maaşı asgari ücretin neredeyse yarısı seviyesinde kaldı.
2010 yılında asgari ücretten daha fazla olan en düşük emekli aylığının, geçtiğimiz 15 sene içerisinde bir asgari ücretin neredeyse yarısına denk geldiği görüldü. 2010 yılında 680,3 TL olan en düşük emekli aylığı 2024 yılında 10.000 TL olurken asgari ücret 587,85 TL’den 17.002 TL’ye yükseldi.
| Dönem | En Düşük Emekli Aylığı (4a) (TL) | Asgari Ücret (TL) | Emekli Maaşının Asgari Ücrete Oranı |
| 2010 | 680,30 | 587.85 | 115,7% |
| 2011 | 767,35 | 644.46 | 119,1% |
| 2012 | 843,65 | 720.46 | 117,1% |
| 2013 | 904,80 | 788.35 | 114,8% |
| 2014 | 979,85 | 868.52 | 112,8% |
| 2015 | 1.065,20 | 974.81 | 109,3% |
| 2016 | 1.265.05 | 1.300.99 | 97,2% |
| 2017 | 1.388.15 | 1.404.06 | 98,9% |
| 2018 | 1.578.30 | 1.603.12 | 98,5% |
| 2019 | 1.860.90 | 2.020.90 | 92,1% |
| 2020 | 2.088.65 | 2.324.71 | 89,8% |
| 2021-1 | 2.326.70 | 2.825.90 | 82,3% |
| 2021-2 | 2.523.40 | 2.825.90 | 89,3% |
| 2022-1 | 3.166.10 | 4.253.40 | 74,4% |
| 2022-2 | 4.506.90 | 5.500.35 | 81,9% |
| 2023-1 | 5.859.00 | 8.506.80 | 68,9% |
| 2023-2 | 7.500.00 | 11.402.32 | 65,8% |
| 2024 | 10.000.00 | 17.002.12 | 58,8% |
Kaynak: SGK
Yıllara Göre En Düşük Emekli Maaşının Asgari Ücrete Oranı
Kaynak: SGK
Emekli Aylığının Satın Alım Gücü
2010 yılında en düşük emekli aylığıyla 11,4 gram altın veya 453 dolar alınabilirken günümüzde bu durum 4,4 gram altın veya 319 dolara geriledi. Son 15 yıldaki dolar enflasyonu da hesaba katılırsa emekli maaşının satın alım gücünün dolara oranla çok daha fazla düştüğü görülecektir.
| Dönem | Asgari Emekli Aylığı (4a) (TL) | Gram Altın (Adet) | Dolar ($) |
| 2010 | 680.30 | 11.4 | 453,4 |
| 2011 | 767.35 | 9.0 | 459,5 |
| 2012 | 843.65 | 8.7 | 470,7 |
| 2013 | 904.80 | 10.5 | 475,9 |
| 2014 | 979.85 | 11.0 | 447,9 |
| 2015 | 1.065.20 | 10.5 | 391,6 |
| 2016 | 1.265.05 | 10.4 | 418,7 |
| 2017 | 1.388.15 | 9.4 | 380,6 |
| 2018 | 1.578.30 | 8.0 | 327,9 |
| 2019 | 1.860.90 | 7.3 | 328,2 |
| 2020 | 2.088.65 | 5.1 | 298,0 |
| 2021-1 | 2.326.70 | 5.1 | 295,8 |
| 2021-2 | 2.523.40 | 4.4 | 255,0 |
| 2022-1 | 3.166.10 | 3.5 | 213,4 |
| 2022-2 | 4.506.90 | 4.4 | 246,7 |
| 2023-1 | 5.859.00 | 4.5 | 297,3 |
| 2023-2 | 7.500.00 | 4.2 | 271,5 |
| 2024 | 10.000.00 | 4.4 | 319,0 |
Kaynak: SGK, TCMB
Yıllara Göre En Düşük Emekli Aylığı ile Satın Alınabilen Altın Miktarı (Gram)
Kaynak: SGK, TCMB
İstanbul’da Ortalama Bir Konutun Emekli Maaşı Üzerinden Değeri
İstanbul’da 100 m2‘lik ortalama bir konut fiyatı 2010 yılında 224 emekli maaşına denk gelirken 2022 yılında 672 emekli maaşına yükselmiştir. Geçtiğimiz iki yılda konut fiyatlarının yükseliş hızındaki azalma sebebiyle günümüzde 100 m2’lik bir konut fiyatı 460 adet en düşük emekli maaşına denk gelmektedir.
| Dönem | En Düşük Emekli Aylığı (4a) (TL) | İstanbul’da Konut Birim Fiyatı (m2) (TL) | 100 m2 Konut Satın Almak İçin Gereken Maaş Sayısı | |
| Ay | Yıl | |||
| 2010 | 680.30 | 1.524 | 224 | 18,7 |
| 2011 | 767.35 | 1.741 | 227 | 18,9 |
| 2012 | 843.65 | 1.955 | 232 | 19,3 |
| 2013 | 904.80 | 2.481 | 274 | 22,9 |
| 2014 | 979.85 | 3.081 | 314 | 26,2 |
| 2015 | 1.065.20 | 3.926 | 369 | 30,7 |
| 2016 | 1.265.05 | 4.392 | 347 | 28,9 |
| 2017 | 1.388.15 | 4.664 | 336 | 28,0 |
| 2018 | 1.578.30 | 5.086 | 322 | 26,9 |
| 2019 | 1.860.90 | 4.938 | 265 | 22,1 |
| 2020 | 2.088.65 | 6.481 | 310 | 25,9 |
| 2021-1 | 2.326.70 | 6.800 | 292 | 24,4 |
| 2021-2 | 2.523.40 | 10.094 | 400 | 33,3 |
| 2022-1 | 3.166.10 | 21.271 | 672 | 56,0 |
| 2022-2 | 4.506.90 | 27.886 | 619 | 51,6 |
| 2023-1 | 5.859.00 | 37.175 | 634 | 52,9 |
| 2023-2 | 7.500.00 | 44.267 | 590 | 49,2 |
| Mart 2024 | 10.000.00 | 46.013 | 460 | 38,3 |
Kaynak: SGK, TCMB Konut Fiyat Endeksi
İstanbul’da Ortalama Bir Konutun Emekli Maaşı Değeri
Kaynak: SGK, TCMB Konut Fiyat Endeksi
İstanbul’da Emekli Maaşıyla Geçinen Beş Haneden Biri Kiracı
Emekli olduğunu ve hanede çalışan olmadığını söyleyen emekli hanelerin mülkiyet durumuna bakıldığında bu hanelerin %18,3’ünün kiracı olduğu görüldü. İstanbul’da sadece emekli maaşıyla geçinen toplam kiracı hane sayısı ise 148.420 olarak hesaplandı.
| İstanbul’da sadece emekli aylığıyla geçinen hane istatistikleri | |
| Hane Sayısı | 811.040 |
| Kiracı Hane Sayısı | 148.420 |
| Kiracıların Emekli Aylığıyla Geçinen Tüm Hanelere Oranı | 18,3% |
Kaynak: TÜİK, İBB Sosyal Doku Araştırması (2023)
Emekli Hanelerin Yaşam Maliyeti*
İstanbul’da kiracı olan iki kişilik emekli hanesinin ortalama yaşam maliyeti Nisan ayında 24.991 TL olarak hesaplandı.
| Dönem | İstanbul’da Emekli Yaşam Maliyeti (TL) | Dönem | İstanbul’da Emekli Yaşam Maliyeti (TL) |
| Ocak 23 | 12.804 | Eylül 23 | 18.783 |
| Şubat 23 | 13.507 | Ekim 23 | 19.404 |
| Mart 23 | 14.056 | Kasım 23 | 20.183 |
| Nisan 23 | 14.511 | Aralık 23 | 21.112 |
| Mayıs 23 | 14.993 | Ocak 24 | 22.084 |
| Haziran 23 | 15.611 | Şubat 24 | 23.243 |
| Temmuz 23 | 16.713 | Mart 24 | 24.158 |
| Ağustos 23 | 17.951 | Nisan 24 | 24.991 |
* İstanbul Planlama Ajansı İstatistik Ofisi tarafından yürütülen “İstanbul’da Yaşam Maliyeti Araştırması” kapsamında İstanbul’daki temel gelir kaynağı emeklilik aylığı olan 2 kişilik hanelerin yaşam maliyetleri OECD’nin Eşdeğerlik Ölçeği dikkate alınarak hesaplanmıştır.
Emeklilerin Duygudurumu
Emeklilik sebebiyle çalışmayan vatandaşların duygudurum istatistiklerinin İstanbul ortalamasıyla benzer seyrettiği görüldü. Emeklilerin olumlu duyguları ortalamanın altındayken kaygı seviyeleri İstanbul ortalamasının üzerinde oldu. Emeklilerin stres seviyeleri daha düşük, üzüntü seviyeleri ise İstanbul ortalamasıyla aynı oldu. Çalışma hayatından uzaklaşmış ve düzenli gelir sahibi olan İstanbullu emeklilerin duygudurum seviyelerinin İstanbul ortalamasına yaklaşması dikkat çekti.
İstanbullu Emeklilerin Duygudurumu
Kaynak: İstanbul Barometresi(2024)
İstanbullu emeklilerin ekonomik alanda daha temkinli davrandığı ve borçlanmaktan kaçındığı görüldü.
Emeklilerin İstanbul ortalamasına göre ekonomik anlamda daha temkinli olmaya çalıştığı görüldü. Emekliler borca girmekten kaçınmaya çalışırken ay sonunda kenara paya koyabilme oranlarının ise ortalamadan daha düşük olduğu görüldü.
Emeklilerin Geçinme Durumu
Kaynak: İstanbul Barometresi (2024)
İstanbullu emeklilerin kredi kartı borçlarının tamamını ödemeyi tercih ettiği görüldü.
Kredi kartı kullanan İstanbullu emeklilerin kredi kartı borçlarını tamamen ödemeye, İstanbul ortalamasına göre daha fazla dikkat ettiği görüldü. Bu oran İstanbul ortalamasında %47 iken emekliler içerisinde ise %59,5 oldu. İstanbullu emeklilerin %5,8’inin ise kredi kartı borcunu hiç ödeyemediği anlaşıldı.
Emeklilerin Kredi Kartı Borç Ödeme Pratikleri
Kaynak: İstanbul Barometresi (2024)