Kentsel Yaşam Kalitesi Nedir?
Kentsel yaşam kalitesi, kentlerde yaşayan bireylerin refah düzeyini belirleyen çeşitli faktörlerin toplamını ifade eder. TDK, yaşam kalitesini bireyin yaşamından memnun olma düzeyi olarak tanımlar. Bu kavram, kentsel hizmetlerin herkes için eşit ve erişilebilir olması, kentli haklarının karşılanma düzeyi ile ilişkilidir. Kentsel yaşam kalitesi, kentsel altyapı, iletişim, ulaşım, konut gibi temel hizmetlerin asgari standartların üzerinde sunulmasıyla değerlendirilir. Sürdürülebilirlik, refah, yaşanabilirlik ve yenilenebilir büyüme gibi kavramlarla sıkça kullanılır.
Kentsel yaşam kalitesi kavramı Sanayi Devrimi sonrası yoğun nüfus hareketleri ve kentleşme sorunları ile gündeme gelmiştir. Yaşam Kalitesi kavramı ilk olarak 1939 tarihinde Edward Lee Thorndike tarafından kullanıldı. Bir psikolog olan Thorndike nüfus sayımı verilerini ve diğer istatistikleri kullanarak, daha önce insanları incelediği gibi şehirleri de analiz ederek; yaşam kalitesini “sosyal çevrenin bireyde yansıyan tepkisi” şeklinde tanımladı.
Kentsel yaşam kalitesini değerlendirmek için belirli göstergeler ve ölçütler kullanılır. Nesnel ve öznel olarak ikiye ayrılan bu ölçütler, bir kentin yaşanabilirliğini ve refah düzeyini belirlemeye yardımcı olur. Nesnel ölçütler, sağlık hizmetlerine erişim, eğitim kalitesi, gelir düzeyi, konut koşulları, kentsel altyapı sistemlerinin yeterliliği, çevre kalitesi, ulaşım imkanları ve güvenlik gibi somut ve ölçülebilir verilere dayanır.
Türkiye’deki kentsel yaşam kalitesine ilişkin mevzuatlar, Anayasa’dan başlayarak çeşitli kanunlar ve yönetmeliklerle düzenlenmiştir. Anayasa’nın 56. maddesi, herkesin sağlıklı ve dengeli bir çevrede yaşama hakkını güvence altına alırken, 57. maddesi devletin şehirlerin planlanması ve konut ihtiyacını karşılayacak tedbirler almasını hükme bağlar. Kentsel yaşam kalitesine dair diğer önemli mevzuatlar arasında 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu, 5393 sayılı Belediye Kanunu ve 6360 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu gibi kanunlar yer almaktadır.
İstanbul’da kentsel yaşam kalitesini artırmak, şehir planlamasının temel hedeflerindendir. Kentlerde yaşam kalitesini artırmak için veri toplama ve analiz süreçlerinin geliştirilmesi gerekir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve İPA veri üretimi konusunda çalışmalar yürütmektedir. Yeşil alanların artırılması, ulaşım sistemlerinin iyileştirilmesi ve sosyal donatı alanlarının geliştirilmesi gibi projeler, kentin sürdürülebilirliğini ve yaşam memnuniyetini artırmayı hedefler. Kentsel hizmetlerin eşit ve adil sunulması, halkın bu hizmetlerden sağlıklı ve düzenli biçimde yararlanmasını sağlar. Kentsel yaşam kalitesi hem mekânsal planlama süreçlerinin, hem kentsel hizmet çalışmalarının yürütülmesindeki en önemli unsurlar arasında değerlendirilir.
