Airbnb Yasası: Kısa Süreli Kiralamaların Konut Kriziyle İlişkisi

İPA’nın “Kent Gündemi Serisi”nin son raporu, kamuoyunda “Airbnb Yasası” olarak bilinen konutların kısa süreli kiralanmasına yönelik kanunu inceliyor. Farklı ülkelerde Airbnb’ye yönelik düzenlemeleri araştıran rapor, verilerle İstanbul’daki Airbnb kullanımı haritalandırıyor. İstanbul’da Airbnb’deki kayıt sayısı sadece 2021-2023 yılları arasında yaklaşık 23 binden 38 bine çıkarken, rapor bu artışın etkilerini tartışıyor.

GÖRÜNTÜLE

Başını Airbnb platformunun çektiği günlük kiralama uygulamaları bazı açılardan kullanıcılara kolaylık sağlarken pek çok sorunu ve belirsizliği de tetikliyor. Türkiye’de de 1 Ocak 2024’te yürürlüğe giren “Konutların Turizm Amaçlı Kiralanmasına ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun” kapsamında Airbnb gibi konutları kısa süreli kiraya verme amaçlı kullanılan uygulamalara yönelik çeşitli yasal düzenlemeler getirildi.

İBB Şehir Planlama Müdürlüğü katkılarıyla hazırlanan “Airbnb Yasası”: Kısa Süreli Kiralamaların Konut Kriziyle İlişkisi raporu bu yasa değişikliğini ve özellikle İstanbul’daki Airbnb kullanımını veri ve saha görüşleri ile birleştirerek inceliyor.

Rapordan öne çıkanlar:

• Airbnb’nin bilinirlik artışının yanı sıra kamuoyu gündeminde son yıllarda yoğun bir şekilde yer almasının temelinde konut krizi ve turizm ilişkisi yer alıyor.
• İstanbul’da 2021’den bu yana etkisini arttıran konut krizi, kent sakinlerini şehrin dışına iterken, bunun sebepleri de tartışma konusu oldu. Konutların kısa süreli kiralanması da son yıllarda sebepler arasına eklendi.
• Birçok dünya metropolü, Airbnb ve ona benzer kısa süreli kiralama uygulamaların konut krizindeki etkisini ortadan kaldırmak için vergilendirmede değişiklik, süre kısıtlaması vb. birtakım yaptırımları gündemine alıyor.

Kullanıcı sayısı son iki yılda yüzde 70 arttı

• İstanbul’da 2021 yılında 22.695 olan Airbnb kaydı sayısı, iki yılda yüzde 70 artarak 2023 sonunda 37.992’ye yükseldi.
• Airbnb’nin en çok kullanıldığı ilçe toplam ilanların %23’ünü barındıran Beyoğlu oldu, onu Şişli (%14,6), Fatih (%10,2), Kadıköy (%9,7), Beşiktaş (%6) ve Esenyurt (%4,3) izledi.
• İstanbul genelindeki kayıtların %70,5’ini tüm evin/dairenin kiralandığı konaklama türü oluşturuyor. Kayıtların %27,7’sini oluşturan ve ev sahibinin kendi evinde misafirlere kiraladığı özel odaları ifade eden özel oda türü Beyoğlu, Kadıköy, Şişli ve Fatih gibi ilçelerde öne çıkıyor.

Kısa süreli kiralamalar sektöre dönüşüyor

• Airbnb yalnızca ev sahiplerinin ek gelir elde etmek amacıyla kullandığı bir hizmet olmaktan çıktı. Uygulama, birden fazla ev kiralayıp ve/veya satın alarak bu evleri Airbnb’de listeleyen bireysel ya da kurumsal Airbnb işletmecilerinin de dâhil olduğu bir sektöre dönüştü.
• 2023 sonu itibarıyla 10’dan fazla kaydı olan ev sahipleri (393 hesap), toplam ev sahibi sayısının sadece yüzde 2,1’ini oluştururken kayıtların yüzde 22’sine sahip (8.353 ilan). Sadece 1 kayda sahip kullanıcılar ise bütün kullanıcıların yüzde 72’sine denk düşerken toplam kayıtların yalnızca yüzde 35’ini (13.348 ilan) oluşturuyor.

Yasa tüm binanın turizm fonksiyonuna dönüşmesini teşvik ediyor

• Airbnb birimlerinin yoğunlaştığı bölgelerde uzun vadeli konut kiralamada zorluklar yaşanabiliyor ve bu durum, yerel sakinler için uygun fiyatlı konuta erişimde zorluklara neden oluyor.
• İBB Şehir Planlama Müdürlüğü’nün yaptığı çalışma sonucu Beyoğlu ilçesinde ve Kadıköy’ün merkez bölgesinde Airbnb’nin ve turizm fonksiyonunun belli bölgelerde sınırlandırılarak kontrol altına alınması, konut yerleşim alanları içinde konaklama tesisi yer almaması ve konaklama tesisi için geçici ruhsat düzenlenememesi önerileri öne çıktı.
• Merkezi idarenin yürürlüğe aldığı yeni yasa ile kentin kimliğini korumak üzere alınan bu öneri geçersiz hale geldi.
• Yapılan yeni düzenleme, kronikleşen sorunlara çözüm üretmemenin yanı sıra konut alanlarında turizm fonksiyonlarının yer almasına olanak sağlıyor.
• Aynı binadaki mülk sahiplerinin izni ile Airbnb hizmetinin serbest bırakılması şartı, tüm binanın turizm fonksiyonuna dönüşmesini teşvik ediyor. Dolayısıyla konut alanlarında kira artışının devam etmesi, yerel kimliğin yok olması gibi sorunların süreceği öngörülüyor.