İPA İstanbul Dergisi
2021 / 002
İstanbullular için ortak bir bilgi ve deneyim ortamı oluşturmak hedefiyle yola çıkan İPA İstanbul dergisi, İstanbul Planlama Ajansı’nın kuruluşunun yıl dönümünde yayın hayatına başladı.
Derginin ikinci sayısında Dayanışma ve İstanbul’un Kuzeyi temalarına odaklanıyor.
Adil, eşitlikçi ve özgürlükçü bir kent hayatının oluşumuna ve sürdürülmesine katkı sunmayı amaçlayan araştırma ve düşünce dergisi İPA İstanbul’un ikinci sayısı yayımlandı. Bilginin müşterekleşmesi, yerel yönetimlerle kent sakinlerinin bir arada hareket etmesi ve demokratik bir kent hayatının pratiğe dökülmesine imkan sağlamayı hedefleyen derginin ikinci sayısı Dayanışma ve İstanbul’un Kuzeyi temalarına odaklanıyor.
İÇİNDEKİLER
DAYANIŞMA
DAYANIŞMA
Dayanışmanın Roma Hukuku’ndan Fransız Devrimi’ne, 19. yüzyıl işçi hareketinden günümüze macerasını keşfetmek yalnızca ortak hafızayı tazelemeyecek, bu eylemin büyümesini de sağlayacak.
SÖZLÜKLER: DAYANIŞMA İÇİN ARAÇLAR
Sözlükler, dayanışma anlarındaki sözcükleri raftan indirme veya belleğimizde hak ettiği yere yerleştirme mecraları olarak dayanışma pratiğinin bir parçası hâline gelebilir.
COVID-19 ACİL DURUM MEKÂNINDA DAYANIŞMA VE BİYO-KEMER SIKMA POLİTİKASI
Yenilenmiş acil durum mekânında gözetilmesi gereken bir şey varsa, bu şey yalnızca bireysel eylem veya “kolektif olana” destek verme düzeyinde değildir; disiplinsiz bir yerleşim politikasını, yani sınırlı kontrol ve dolaşımlar içinde kalıcılaşmış kemer sıkma uygulamalarına karşı-edimlerle yanıt veren yollar bulan bir politika tahayyülünü gündeme almaktır.
KENTSEL DAYANIŞMA: İMKÂNLAR VE KISITLAR
Kriz anlarında hatırlanan ve tartışmaların odağına oturtulan dayanışma ağlarının kentlerden kırlara en önemli bileşenlerinden biri dayanışma ekonomileri. Güney yarım kürenin giderek büyüyen metropollerinde dayanışma ekonomi ağları fark yaratabilir mi? İstanbul’da gelişen örneklerin karşılaştığı veya karşılaşabileceği sınırlar neler olabilir?
SOSYAL VE DAYANIŞMA EKONOMİSİNİN DİJİTAL HÂLİ: PLATFORM KOOPERATİFÇİLİĞİ
Toplumsal mülkiyet ve demokratik yönetişim ilkelerine dayanan platform kooperatifçiliği, küresel müştereklerin inşasına, yerel ekonomik oluşumların güçlenmesine ve sosyal adaletin, ekolojik ve sosyal sürdürülebilirliğin sağlanmasına katkı sunabilecek alternatif bir dayanışma modeli.
NECDET SAKAOĞLU – OSMANLI İSTANBUL’UNDA DAYANIŞMA (Söyleşi)
Osmanlı İstanbul’unun dayanışma pratikleri neydi, İstanbulluların “komşusu” olan padişahın nasıl bir rolü vardı ve modern devlet ile bu rol nasıl değişti? Tarihçi, araştırmacı, yazar Necdet Sakaoğlu’na sorduk.
HEMŞEHRİLİK VE HEMŞEHRİLİK DAYANIŞMASI
Kente göç edenlerin barınma, iş bulma gibi bazı temel ihtiyaçlarını karşılamasını sağlayan başlıca dayanışma mekanizmalardan hemşehrilik ilişkileri, ekonomik ve politik bağlamın etkisiyle de zaman içerisinde dönüşmekte ve “sadakat olarak”, “kendi-merkezli” ve “duygusal yansıtmalı” dayanışma biçimlerini üretmekte.
“DAVA” VE “CV”: MUHAFAZAKÂR DAYANIŞMANIN DÖNÜŞÜMÜ
Kentleşme ve orta sınıflaşmanın etkisiyle bugün muhafazakârların dayanışma pratiklerinin şekil ve içeriğinde çeşitlenme söz konusu: Mahalle yaşamının hâlen bulunduğu Fatih’te geleneksel (konvansiyonel) ağlara yaslanan dayanışma sürüyor. Site (kent) yaşamının hâkim olduğu Başakşehir’de ise bireylerin “yatırım stratejileri”nin öncelendiği örgütlü ve kurumsal ağlar üzerinden biçimlenen pratikler yayılıyor.
GÖÇMEN DAYANIŞMASI
2018 yılı BM verilerine göre dünyada toplam 68,5 milyon kişi yerinden edilmiş ve bu nüfusun çok ciddi bir kısmı yeni bir yaşam kurma hayali ile kentlere yerleşiyor. İstanbul da yeni bir yaşam adreslerinden biri.
GÖÇMEN DAYANIŞMA DERNEĞİ (Söyleşi)
Bir yandan göçmenlerin haklara erişimine destek olurken, bir yandan göçmen kadınlarla, LGBTİ+’larla, çocuklarla çalışmalar yapan GDD’den Hatice Ödemiş’e göçmenlerin kentteki dayanışmasının, göçmenlerle dayanışmanın sınır ve imkânlarını sorduk.
EMEK DAYANIŞMASI
Hizmet sektörünün, sadece salgın gibi beklenmeyen bir krizde değil ekonomik herhangi bir darboğazda da gözden çıkarılabilir kısmı olan kafe, restoran, perakende vb. çalışanlarının iş yeri temelli veya iş yeri dışında geliştirdiği dayanışma pratiklerini ortaya çıkaran koşullar neler? Bu tür yapılar ne tür faaliyetlere başvuruyor ve bu pratikleri sürekli kılmaları ne kadar ve nasıl mümkün olabilir?
KAFE-BAR ÇALIŞANLARI DAYANIŞMASI (Söyleşi)
Geçtiğimiz yılın Kasım ayından beri çeşitli yöntemlerle sesini ve taleplerini duyuran Kafe-Bar Çalışanları Dayanışması’na, yakın dönem faaliyetlerini ve sektörde bu türden faaliyetlerin önemi, sınırları ve olanaklarını sorduk.
KADIN DAYANIŞMASI
Kadınların ev içi emeğine toplumsal bir mecra üretme gayesi içinde üretim eksenli dayanışma biçimlerini ortaya çıkaran koşullar nelerdir? Bu tür yapılar ne tür faaliyetlere başvuruyor ve bu pratikleri sürekli kılmaları ne kadar mümkün ve nasıl?
KADIN EMEĞİNİ DEĞERLENDİRME VAKFI (Söyleşi)
1986’dan beri faal Kadın Emeğini Değerlendirme Vakfı (KEDV) için kadın kooperatifçiliği, 2002 yılından itibaren yoğunlaşılan alanlardan biri oldu. Kadın kooperatiflerindeki dayanışmanın neticelerinden biri olan Simurg Kadın Kooperatifleri Birliği’nin de bir bileşeni olan vakfa bu türden faaliyetlerin önemi, sınırları ve olanaklarını sorduk.
SANATÇI DAYANIŞMASI
Sanat üreticilerinin, bu alandaki emeğiyle hayatını geçindiren insanların birbiriyle dayanışmaya yönelten koşullar neler olageldi? Sanatçılar arasındaki dayanışma genellikle hangi yöntemlere başvurdu? Geçmişten bugüne baktığımızda bu pratikleri kalıcı oluşumlar haline getirmelerinin olanakları veya sınırları neler olabilir?
OMUZ DAYANIŞMA VE PAYLAŞIM AĞI (Söyleşi)
Kültür-sanat alanının 2020 yılında COVID-19 kısıtlama koşullarından aldığı ağır pay eşliğinde bir yandan alanın üreticileri arasında maddi destek ağını örmek, bir yandan da bir arada oluşu kuvvetlendirmek için faaliyetlerini sürdüren Omuz inisiyatifine çalışmalarını ve alanlarında bu çalışmaları sürdürmenin sınır ve olanaklarını sorduk.
KOLEKSİYON
BİRLİKTE, DAHA GÜÇLÜ: “GECELERİ DE, MEYDANLARI DA, SOKAKLARI DA TERK ETMİYORUZ!”
GÖSTERGE
YENİ SOSYAL POLİTİKA ANLAYIŞI: SİSTEM MEZUNİYETİ
YAVUZ SALTIK
GÜVENCESİZLİK, YENİ EŞİTSİZLİKLER VE ÇÖZÜM YOLLARI KONFERANSI
ENSTİTÜ İSTANBUL
KIR VE KENT YOKSULU YARARINA YENİ BİR DÜZEN İNŞA ETMEK
GÖKHAN GÜNAYDIN
DOSYA: İSTANBUL’UN KUZEYİ
MUTLULUĞUN KUZEY KAPISI: İSTANBUL’UN ORMAN KÖYLERİ
AKİLE GÜRSOY
Kentleşmenin hızla arttığı Antroposen çağında İstanbul’un doğası, ormanları ve orman köylerinde yaşayan nüfusun barındırdığı bilgi birikiminin kıymetini bilmemiz gerekir. Bir orman köylüsünün dediği gibi: “Orman köylüsü kadar ormanı koruyan kimse olamaz.” Dolayısıyla İstanbul’un orman köylerini bu kentin kadim mirasından ayrı düşünemeyiz.
İSTANBUL’UN AVRUPA YAKASI KUZEYİNDEKİ KIRSAL KÜLTÜR MİRASI
YILDIZ KAT & ZEYNEP ÖZDAMAR THOMAS
Kent çeperinin ve kentin kırsal peyzajının bazen kıyısında, bazen de tam ortasında yer alan tarihi yapılar İstanbul’un kuzeyinde de ziyadesiyle bulunuyor. Farkındalık yaratmak amacıyla bu kırsal mirası yazılı ve görsel içerikle paylaşan @istanbulunkirsalkulturmirasi adresli Instagram hesabı editörleri, “zaman tünelinden” peş peşe aktardıkları parçaları Avrupa Yakası haritası üzerinde bir araya getirdi.
KALICI GÖLET
EYLÜL ŞENSES & ONUR YILDIZ
Yüzyıllardır mandaların güdüldüğü sulak çayırlarla çevrili İstanbul’un kuzeyinde mandaların yerlerinden edilmesi, otladıkları meraların ekosistemini, çevredeki köyleri, köylüleri, kuşaklardır manda çiftçiliği ile uğraşan çiftçileri, çobanları, kaymak, yoğurt ve sütlü tatlı üreticileri ve tüketicileri ve daha birçok aktörü etkileyen çok katmanlı bir süreç.
ROMA’DAN BUGÜNE İSTANBUL’UN KAYNAĞI: KUZEY ORMANLARINDA SU YOLLARI
ÇAĞHAN KESKİN
İstanbul’un, kısıtlı kaynakları üzerinden ihtiyaçlarını karşılama iddiasıyla başlatılan devasa altyapı projelerinin, tam da şehri, ihtiyaçlarını karşılamaya yetmeyecek nüfusa taşıyor olması yakın kentleşme tarihimizde sıkça vurgulanır. Ancak imar tarihine derinlikli bir bakış, İstanbul’un kuzeyinden faydalanmak için girişilen bu döngünün ne kadar geriye gidebileceğini gösteriyor.
EKOSİSTEM
YABAN İSTANBUL HAYKIRIYOR: “BEN HÂLÂ EHLİLEŞMEDİM”
SÜREYYA İSFENDİYAROĞLU
Durusu Gölü’nün kıyısında bahri ve yeşilbaşlar, ara sıra da isyankâr duruşlu kara gerdanlı dalgıçlar, umursamaz tavırlı tarakdişler ve sürekli dalıp çıkan altıngözler. Karadeniz’i boydan boya geçen minyatür mavi torpidolara benzeyen yalıçapkınları. Kızıl geyikler, göçmen kuşlar, yaban domuzları, mandalar… İstanbul’un gerçek sakinlerinin mücadelesi her şeye rağmen devam ediyor.
SAHADAN
İSTANBUL’UN ORMANINI SAVUNANLAR
KUZEY ORMANLARI SAVUNMASI / SELÇUK KOÇUM
Kuzey Ormanları Savunması (KOS) kritik önemdeki alanda (ve diğer benzer yerlerdeki) mevcut olan doğal yaşamı ve yerel halkı mega projelere karşı savunmak için çabalayan bir ekoloji topluluğu. Kuzey Ormanları’nın bir yaşam alanı olarak önemini, karşı karşıya olduğu tehditleri ve bunlara karşı verilen mücadeleyi KOS’tan Selçuk Koçum ile konuştuk.
KUZEY İSTANBUL’DA ELEŞTİREL YÜRÜYÜŞLER
İSTANBUL WALKABOUT / NAZLI TÜMERDEM
İstanbul’un “kentleşmiş” alanlarının ötesinde ormanlar, tarım arazileri, su havzaları, meralar, çiftlikler ve köyleri barındıran kuzey İstanbul’u keşfetmeyi, kaydetmeyi ve haritalandırmayı hedefleyen İstanbul Walkabout araştırma projesinden, metodoloji olarak eleştirel yürüyüşü kullanan Nazlı Tümerdem ile konuştuk.
ALTERNATİFSİZ ROTA: KUŞLARIN DURAĞI KUZEY ORMANLARI
ZEYNEL ARSLANGÜNDOĞDU, BAHAR BİLGEN, ITRİ LEVENT ERKOL & CEM ORKUN KIRAÇ
Zengin biyolojik çeşitliliğe sahip olan İstanbul birçok farklı kuş türünün göç yolları üzerinde bulunuyor. Göç güzergâhı üzerinde önemli bir durak olan İstanbul Kuzey Ormanları’nı parçalayan, bölen ve yok eden mega projeler, yollar ve yapılaşma diğer canlı türleriyle beraber kuşların da yaşam alanları ortadan kaldırıyor.
BÜYÜKŞEHİR HAFIZASI
24 YILDIR SUYUN SESİNİ DİNLİYOR
Adil Gazoz, 1997’den bu yana İSKİ’de işçi olarak İstanbul’un merkezinde, Tarihi Yarımada’da su hatlarının içinde çalışıyor. Kazma vurmanın dahi bin bir başka dert açabileceği Yarımada’da suyun sesini dinleyerek sorunların kaynağını buluyor.
METROPOL
1937’DEN BERİ YEŞEREN TARİH: FLORYA ATATÜRK ORMANI
YASİN ÇAĞATAY SEÇKİN
“Kent ormanı” tanımının henüz yerleşmediği bir dönemde, İstanbul’un o dönemki çeperinde Mustafa Kemal Atatürk’ün kurgusuyla hayata geçen alan, bugün hem tanımın karşılığını veriyor hem de bu büyük metropolün yeşil alan sisteminde tartışmasız bir önem arz ediyor. Florya düzlüğünde 80 yılı aşkın sürede adım adım büyüyen bu ormanın tarihi ilgiyi hak ediyor.
BÜTÇE GÖSTERGELERİYLE MERKEZ-YEREL UÇURUMU
MUSTAFA SÖNMEZ
Türkiye’de merkezi yönetim yerel yönetimler üzerindeki güç ve kontrolünü yetki, sorumluluk ve kaynakları gittikçe kısıtlayarak pekiştirmeye çalışıyor. Ulusal ve yerel düzeyde gerçekleşen bu merkezileşmenin niceliksel takibini kamu istihdamı, gelir ve harcamaları üzerinden yapmak mümkün.
HİPHOPÇILARIN GÖZÜNDEN İSTANBUL: “KENDİMİZE YER ARIYORUZ”
YILDIRIM ŞENTÜRK
Hiphop’ın müzik, dans ve giyimin ötesinde bir kültür olarak artık dünyanın her köşesinde olduğu gibi şehirlerimizde de yaşandığını görüyoruz. Sahne isimleri “Nyks” ve “Horu” olan dans eğitmenleri Gülay Tezcan ve Koray Kanarya ile özellikle gençlerin ilgi duyduğu hiphop’ın İstanbul’daki tezahürlerini konuştuk.
AKADEMİ
HATIRLAMANIN POLİTİĞİ BOMONTİ: KENTSEL DÖNÜŞÜM VE MEKANIN BELLEĞİ
AYÇA YÜKSEL
İstanbul’da sosyal ve kültürel hayat uzun zamandır toplumsal belleği zedeleyecek kadar hızlı ve kökten bir dönüşüm içerisinde. Bu durumun hem sonuç hem de nedeni olan mekânsal dönüşümün en çarpıcı biçimde yaşandığı yerlerden biri de Bomonti.
SAYAÇ
SAYAÇ
Kentin çeşitli alanlarda değişimini takip etmek için üç aylık periyotlarda yayınlanan İPA İstanbul sayacı dönmeye devam ediyor.